Jasełka (1928)

O Jasełkach w Krośniewicach na łamach Głosu Pracy z 1928 roku.

Lokomotywa pod palmami

foto : www.internationalsteam.co.uk

Historia lokomotywy z Krośniewic, która "dojechała" aż na Wyspy Cooka na Oceanie Spokojnym.

Nowozelandczyk Tim Arnold, zamieszkujący wyspę Rarotonga, zakupił w 1991 roku z Krośniewic parowóz Px48-1741. Przetransportował statkami, remontował przez kilka lat, aż w roku 2001 rozpoczęła się era kolei wąskotorowej nad Pacyfikiem na torze o długości....100 metrów. 

Parowóz pracował w Krośniewicach w latach : 1956 - 1957, 1983 - 1989, 1990 - 1991. Sprzedany w 1991 roku. Wysypy Cooka, Rarotonga Steam Railway.

Strzelnica (1936)

Zawartość chwilowo niedostępna

Cmentarz na skrzyżowaniu

W 2001 roku w trakcie remontu dróg krajowych nr 1 i 2 w Krośniewicach odkryto szczątki 33 ludzkich szkieletów. Według ustaleń policji, szczątki pochodziły z przykościelnego cmentarza, który znajdował się w miejscu skrzyżowania. W tym miejscu znajdował się też kościół, gdzie obecnie umiejscowiona jest kapliczka.

Szkic krośniewickiego wagonu

Rysunek techniczny wagonu motorowego wybudowanego w 1934 w Krośniewicach. Zaprezentowane wymiary mogą być przydatne dla modelarzy oraz miłośników kolei. Zdjęcia oraz informacje o tym wagonie motorowym umieściłem już wcześniej w tekście z 2014 roku (Made in Krośniewice) oraz z 2016 (Pociąg 1934).



Slogan marketingowy podkreślał, że był to pierwszy w Polsce i najszybszy w Europie wąskotorowy wagon motorowy.

Mapa 1937

Fragment mapy z 1937 roku prezentujący Krośniewice i okolice.

Związek Strzelecki

Odznaka Związku Strzeleckiego

Związek Strzelecki - to paramilitarna organizacja społeczno - wychowawcza powstała w 1910 roku we Lwowie i będąca podstawą budowania struktur wojskowych Legionów Polskich. Do tradycji Związku Strzeleckiego nawiązują niektóre istniejące obecnie organizacje paramilitarne.

Przenieśmy się zatem do Krośniewic z okresu międzywojennego (notatka prasowa) :

W roku 1926 powstał w Krośniewicach Oddział Związku Strzeleckiego. Warunki rozwoju zarówno z przyczyn nieorientowania się pewnych sfer społeczeństwa, jak i samych członków, miał niesłychanie ciężkie. Poza dość licznym stanem ilościowym w początkowym stadium istnienia mało czym więcej mógł zaznaczyć swoją egzystencję.(..)Powoli, ale stale społeczeństwo miejscowe nabiera przekonania do organizacji. Udział strzelców w obchodach narodowych i zawodach sportowych, urządzane przez władze organizacji odczytów i uroczystości (11.11; 19.03; 03.05) od dłuższego już czasu stale i widoczne dzięki posiadanym mundurom, zbiórki i ćwiczenia, wszystko to sprzyja rozwojowi zarówno lepszych warunków dla oddziału jak i korzyści odnoszonych przez strzelców w konsekwentnej pracy w oddziale. Jednym z pośród wielu objawów zmiany na lepsze, do niedawna tak przyjaznej atmosfery jest przyznanie przez radę m. Krośniewice subsydium co umożliwi oddziałowi wynajęcie niezbędnego lokalu i urządzenie świetlicy. W najbliższym czasie projektują się mecze piłki nożnej oraz "hazeny" między odziałem Krośniewice a Kutnem, jak również uroczysty obchód 14-stej rocznicy wymarszu 1-ej Komapnji Kadrowej w bój o wolność.

Historia kościoła (1952)

Historia kościoła w Krośniewicach spisana przez Proboszcza Ks. Wacława Bielawskiego w 1952 roku.

Wspomnienie o Księdzu Bielawskim umieściłem w wątku Wilki, owce i pasterze

Franciszek Ernest Giertych

Franciszek Ernest Giertych

Piotr Bąblewski jest autorem artykułów w Myśli Polskiej nr 31-32 oraz 33-34 z 2016 roku, w których opisuje postać Franciszka Ernesta Giertycha.

Z artykułu dowiadujemy się, że ród Giertychów pochodzi z Poznania. Autor ustalił, iż Leopold Giertych na początku lat 60 XIX w. opuścił stolicę Wielkopolski i osiadł w Ostrowach, gdzie zatrudnił się jako maszynista lokomotywy w miejscowej cukrowni. " W Ostrowach założył rodzinę, żeniąc się z Ludwiką Marią Gejlert, pochodzącą właśnie z Krośniewic. Rodzina Gejlertów związana była z właścicielami dóbr Krośniewickich. W tym czasie byli to Rembalińscy i to właśnie w ich pałacu w Błoniu Ernest Gejlert ojciec Ludwiki pełnił funkcję szefera, czyli urzędnika skarbowego lub celnego. Jego żoną była Joanna Trybel. Tryblowie była to szlachecka rodzinna wywodząca się ze Śląska. " - twierdzi autor. W Ostrowach rodzi im się syn - Franciszek Ernest Giertych, który zostaje ochrzczony w krośniewickim kościele. Po tym wydarzeniu cała rodzina przenosi się na Ukrainę. Następnie po zdobyciu wykształcenia, pod koniec wieku Franciszek Giertych zostaje dyrektorem fabryki Poręba koło Zawiercia. Zmarł w 1938 roku w Warszawie i został pochowany na Powązkach.

Krośniewice 1868 akt Franciszka 

Tyle od autora.
Spróbujmy zatem zweryfikować te informacje. 

Faktem jest, iż w dokumentach krośniewickiej parafii z roku 1868 znajduje się akt narodzin

Franciszka Gertycha, syna Leopolda, którego metrykę odszukałem i zamieszczam obok. 

Dokonując kwerendy zasobów metrykalnych krośniewickiej parafii, muszę stwierdzić, że jest to jeden z dwóch aktów z nazwiskiem Gertych/Giertych. W roku 1875 znajduję jeszcze narodziny Marii Gertych (oryginalna pisownia nazwiska) również córki Leopolda. W zasobach metrykalnych nie ma innych narodzin ani zgonów z tym nazwiskiem, co potwierdzałoby tymczasowy pobyt tej rodziny na naszych ziemiach. Wpisuje się to w teorię autora o przybyciu Leopolda z Poznania oraz późniejszy wyjazd całej rodziny na Ukrainę. 

Niestety nie odnalazłem w naszych dokumentach najważniejszego, czyli aktu małżeństwa Leopolda i pochodzącej z Krośniewic Ludwiki Gejlert. Być może taki akt znajduje się w alegatach, do których obecnie nie miałem dostępu. Natomiast warto odnotować, że w aktach parafii z połowy XIX wieku znajdują się dokumenty narodzin i zgonów kilku osób z nazwiskiem Gejlert (Gajlert). Jednak i w tym przypadku, nazwisko występuje jedynie w połowie XIX wieku, co również może świadczyć o tym, że rodzina Gejlert (Gajlert) nie zakorzeniła się na ziemi krośniewickiej.

Wracając do Franciszka Giertycha. Na grobie znajdującym się na warszawskich Powązkach widnieją daty Franciszek Giertych (1867 - 1938). Rozbieżność dat (zwracam uwagę - 1867 na grobie a 1868 w akcie urodzenia) nie jest niczym wyjątkowym. Często spotykam się w trakcie poszukiwań genealogicznych na błędne datowanie, używanie drugiego imienia jako pierwszego itp. W tym przypadku raczej skłaniałbym się do stwierdzenia, że to jest ta sama osoba.

Na zakończenie dodam cytat ze wspomnień Macieja Giertycha, ojca byłego wicepremiera Romana Giertycha, zamieszczony na forum e-poreba.pl : "Mój ojciec, Jędrzej urodził się 3 stycznia 1903 roku w Sosnowcu. W roku 1907 był świadkiem skutecznego napadu bojówki PPS na kasę fabryki Poręba pod Zawierciem. Dziadek Franciszek z rewolwerem w ręku ostrzeliwał rabusi zza płotu, a cztero i pół letni Jędrzej obserwował to przez okno". Jest to fragment wspomnień Macieja Giertycha o swoim ojcu Jędrzeju i dziadku Franciszku. Potwierdza on ustalenia autora o pracy zawodowej Franciszka Giertycha w Porębie. 

Zatem czy ten opisywany Franciszek to pradziadek Romana Giertycha ?
Tekst Piotra Bąblewskiego jest jedynym powstałym o Franciszku. Osobiście traktuję go jako wielce prawdopodobną ciekawostkę, ale prywatnie zajmując się genealogią, w podobnych przypadkach bazuję wyłącznie na dokumentach (metrykach) a nie na hipotezach.  Aby ostatecznie rozwiać wątpliwości i stworzyć wywód genealogiczny Giertychów, należałoby odszukać aktu małżeństwa Leopolda Giertycha i Ludwiki Gejlert (w Krośniewicach ?) ale przede wszystkim odszukać akt małżeństwa Franciszka z Janiną Albrecht z 1902 roku w Dąbrowie Górniczej. Być może uda się w przyszłości idąc tym tropem ustalić, czy krośniewicko - ostrowskie korzenie Giertychów to fakt czy raczej zbieżność nazwiska. 

p.s. Tekst powstał na podstawie artykułów podesłanych mi przez brata. Natomiast jeśli czytelnicy posiadają inne ciekawe informacje, to zachęcam do podzielenia się nimi. Przypominam, że wybierając na stronie kategorię "ludzie" możecie przeczytać notatki o innych ciekawych osobowościach Krośniewic. 

Dom ogrodnika

Ruiny domu ogrodnika /fot.W.Kułakowski

Dom ogrodnika, znajdował się w zespole pałacowo - parkowym Rembielińskich w Krośniewicach. Zamieszczona fotografia pochodzi z 1998 roku i prezentuje ruiny tego domu. Obecnie nie ma już śladu po tych ruinach. 

Autorem zdjęcia jest pan W. Kułakowski i pochodzi ono ze strony http://www.parki.org.pl

Książę Borys z Konstantym Rembielińskim

Zawartość chwilowo niedostępna

Powojenny rozkład jazdy

 Rozkład jazdy krośniewickiej wąskotorówki z 1947 roku.

Rozkład Krośniewice Miasto - Ozorków oraz relacji Krośniewice Wąskotorowe - Krośniewice Miasto.

Pryz tej okazji przypominam, że Krośniewice Wąskotorowe to wcześniejsza nazwa stacji w Ostrowach (zobacz Krośniewice czy Ostrowy).

Możesz też zapoznać się z rozkładem jazdy z 1944 roku - zobacz tutaj.

Kościół Mariawicki w Kajewie

Na początku XX wieku Krośniewice i okolice zamieszkiwali wyznawcy Mariawityzmu. Jest to wyznanie chrześcijańskie, powstałe w Polsce pod koniec XIX wieku. Po rozłamie z Kościołem Rzymsko - Katolickim, społeczność mariawitów przyjmuje nazwę Kościoła Katolickiego Mariawitów. 

W latach 20 - tych ubiegłego wieku, w gminie Krośniewice wyznanie mariawickie deklarowało : 63 osoby w 1921 roku , natomiast w 1928 roku 74 osoby.

Zapewne dla tej krośniewickiej parafii mariawitów wybudowano kościół w Kajewie. Znajdował się on tuż przy "krzyżówce" w miejscu, które obecnie zajmowane jest przez teren stacji benzynowej, tuż przy krajowej drodze numer 1. Nie posiadam danych w którym roku został wybudowany ani rozebrany. Pamiętam jedynie, że musiał zostać rozebrany gdzieś na początku lat 90 - tych.

Od kilku lat poszukiwałem zdjęć tego kościoła, który znajdował się w centralnym punkcie Kajewa. Mając nadzieję, że ktoś z lokalnych mieszkańców znajdzie jakieś jego zdjęcie w albumach rodzinnych. 

Udało się. Ten wpis ilustrują zdjęcia, które otrzymałem od Pana Ireneusza Matczaka i pochodzą z jego zbiorów.

Serdecznie jemu dziękuję i zachęcam Państwa do dzielenia się skarbami, które znajdują się w rodzinnych albumach. Dla niektórych mogą to być bezwartościowe fotografie a dla innych cenne źródło wspomnień o nieistniejących lub zmienionych miejscach.

Krośniewice w latach 50-tych

Zawartość chwilowo niedostępna

Plebania (1883)

Plebania współcześnie (2015)

W Krośniewicach oddano nowo wybudowaną murowaną plebanię, która kosztowała mieszkańców 4 tysiące rubli.

Przez kogo została sfinansowana a kto pożałował wsparcia dla budowy ? O tym donosiła w 1883 roku Gazeta Świąteczna :

Parafja, składająca się z 7 tysięcy dusz, chętnie dawała składki na to, jak również na ozłocenie ołtarzów w kościele. Tylko podobno wieś Kopy i druga Ostrówki, choć mają gospodarzy najzamożniejszych w parafji , to jednak pieniędzy na kościół żałują. Z tego powodu niektórzy majstrowie, nie mogąc doczekać się należnej im zapłaty, a nie chcąc włóczyć się po sądach, odsprzedali swe prawa do wynagrodzenia za roboty handlarzom z miasteczka, jako ludziom przyzwyczajonym do ściągania różnych długów.

W archiwach IPN

W archiwum IPN znajdują się dokumenty, w których są informacje o Krośniewicach oraz o osobach z Krośniewic. 

W sieci dostępne są dwie wyszukiwarki :

1. Biuletyn Informacji Publicznej IPN 

http://katalog.bip.ipn.gov.pl/

Można znaleźć tutaj osoby z Krośniewic, które były obiektami inwigilacji i rozpracowania oraz tych którzy służyli drugiej stronie. To ci sami, którzy byli u władzy w okresie PRLu i nadal pozostają "wpływowymi ludźmi" Krośniewic.

2. Inwentarz IPN

http://inwentarz.ipn.gov.pl/

Spośród ponad 1,5 mln rekordów znajdujemy również np.

- oskarżonych z Krośniewic, którzy publicznie szkalowali politykę rolną Rządu Rzeczpospolitej Polskiej w roku 1950

- informacje o setnej rocznicy konsekracji kościoła w Krośniewicach (lata 1975-1976)

- rejestr śledztw i dochodzeń posterunku MO w Krośniewicach w okresie czerwiec 1945 - grudzień 1953

- śledztwo przeciwko podejrzanym o wybicie szyby w świetlicy w trakcie zebrania członków Związku Młodzieży Polskiej (ZMP) w 1951 roku

Odpowiednie korzystanie z tych wyszukiwarek daje obfite wyniki wyszukiwania. Mam nadzieję, że w przyszłości uda mi się wiele z tych ciekawych dokumentów opisać tutaj na stronie. 

Opis miasta (1895)

Kościół, z kolekcji www.ekrosniewice.pl

Krośniewice w roku 1895

Miasteczko nasze, położone o 6 wiorst od Ostrów, stacji koleji żelaznej warszawsko - bydgoskiej, ma do czterech tysięcy ludności, wśród której więcej niż połowa jest żydów.

Mamy tu kościół, sąd, urząd gminny trzy szkoły, jedną dla chłopców, a dwie dla dziewcząt. Mamy też pocztę, aptekę i doktora.

Mieszkańcy miasta trudnią się przeważnie rzemiosłem: szewstwem, stolarstwem, kowalstwem a najwięcej mularstwem. Wielu chodzi ztąd na zarobek do miasta Łodzi. Mieszczan rolnych u nas wcale niema. Domy po większej części są własnością żydów, tylko kilka należy do katolików.

Gazeta Świąteczna 1895

Pisownia oryginalna

Zobacz też opis miasta w 1915,  1917 , 1948  

Konstanty Władysław Stefan Rembieliński

Konstanty Władysław Stefan Rembieliński (26.12.1857 - 10.02.1933) - syn Aleksandra i Pelagii Rembielińskich. Poślubił Teresę z Wiśniewskich. Ojciec Rajmunda, Juli (Julietta), Marii, Andrzeja Rembielińskich. Dziedzic dóbr Krośniewice, które były przez niego doskonale zarządzane i stawiane jako wzorowe gospodarstwo (czytaj Krośniewice - polska przyszłość)

O Konstantym wspominałem na mojej stronie przy okazji inwestowania w kopalnie węgla (czytaj Odkrycie węgla) czy powołania w Krośniewicach koła Polskiej Macierzy Szkolnej.

Portret Konstantego autorstwa Artura Grottgera prezentowałem tutaj .

Zobacz też zdjęcie Konstantego z bratem Stanisławem oraz matką Pelagią Rembielińską - tutaj.

Przeczytaj też więcej w kategorii Rodzina Rembielińskich.

Wilki, owce i pasterze - Paweł Heintsch

Paweł Heintsch (1929 - 2008), polski duchowny, poeta. 

Wikariusz w Krośniewicach w latach 1957 - 1959. Dwa lata temu prezentowałem tutaj jego wiersz pt. "Kościół w Krośniewicach". Heintsch w Krośniewicach napisał wiersze : "Maj", "Kapłaństwo" i wspomniany "Kościół w Krośniewicach". 

Jest też autorem wydanych w 2000 roku wspomnień "Wilki, owce i pasterze (reportaż z pamięci)" . 

W książce tej wspomina swój pobyt w Krośniewicach. 

Fragment :

"Po zakończeniu wojny zaczęli wracać księża z obozów hitlerowskich. Po klęsce wrześniowej Kutnowskie zostało włączone do Reichu. W Krośniewicach zaraz aresztowano proboszcza, księdza Mościckiego a także wikarego, księdza Szczepaniaka. Ten pierwszy wkrótce został zamordowany. Drugi - wylądował w Dachau. Przez cały czas otrzymywał paczki z Krośniewic. Słały mu je niejakie panny Jóźwiakówny a i inni parafianie od czasu do czasu. Żył nadzieją, że wróci do Krośniewic i zostanie tu proboszczem. Jak sam opowiadał, gdy wysiadł z autobusu, z drżącym sercem szedł znanymi sobie uliczkami ku plebani. Zapukał. I tu doznał szoku. Otworzył mu drzwi profesor z Seminarium, ksiądz doktor Wacław Bielawski. Ksiądz Szczepanik w łacinie nie celował. Z trudem przebrnął tę przeszkodę na drodze ku kapłaństwu. I oto ten upiór z koszmarów sennych - seminaryjna piła, ksiądz Bielawski. 

Wykrzyknął :

- A ksiądz profesor skąd tutaj ?!?

- A ja tu jestem proboszczem.

- Ach tak. Bo ja byłem w obozie, to myślałem, że ja nim będę.

- No to księżulek miał takie specjalne objawienie - ironizował prałat. Może ksiądz zostać u mnie wikarym. Odpowiada ?

I tak się stało. Gdy poznałem księdza Szczepaniaka (i wysłuchałem powyższej opowieści) był już proboszczem w parafii Rdutów, krośniewickiego dekanatu."

Polecam. Niebawem tutaj umieszczę więcej fragmentów.

Paweł Heintsch 

"Wilki, owce i pasterze (reportaż z pamięci)"

2000

Post scriptum
Prawdopodobnie ksiądz Heintsch pomylił nazwisko księdza proboszcza zamordowanego przez Niemców. W artykule sprzed 3 lat, opisywałem historię księdza Proboszcza Katuszewskiego, zamordowanego przez Niemców  w obozie -  zobacz Ksiądz Proboszcz.

Synagoga - Kino Tęcza w Krośniewicach

O krośniewickiej społeczności żydowskiej pisałem już wielokrotnie. Wspominałem już m.in. o kołach modlitwy z krośniewickiej synagogi, które kilkanaście lat temu odnaleziono w Lipsku (czytaj więcej Historia Tory z synagogi w Krośniewicach). Przybliżałem publikację, w której zamieszczone są listy wysyłane z getta w naszym mieście (czytaj więcej Listy z krośniewickiego getta). 

Tym razem wart przypomnienia jest budynek przy ulicy Kutnowskiej, który zachował się do naszych czasów. 

Pierwotnie mieściła się w nim żydowska bożnica (synagoga), wybudowana w połowie XIX wieku. Dotychczas nie spotkałem się, aby zachowało się jakieś jej zdjęcie z czasów sprzed II wojny światowej.

W okresie PRLu w budynku funkcjonowało kino "Tęcza", Powołane do życia w latach 1951 - 1952, przez lata było jednym z centralnych punktów życia kulturalnego miasta.

Obecnie budynek jest własnością prywatną. W wątku z 2013 roku "Optymizm perspektyw" pisałem :  Kino "Tęcza" zostało pochowane i to wcześniej niż pojawił się w jego miejscu zakład pogrzebowy.

Uwaga : Poszukuję archiwalnych zdjęć synagogi oraz kina Tęcza.